باافلاکیان

بسياري از رسانه هاي مكتوب هم دراختياركساني بود كه به صراحت همه چيز نظام مورد درخواست مردم را تبليغ مي كردند. علاوه بر روزنامه هاي كثيرالانتشار، نگاهي به يكي از مجلات اين دوره به خوبي گوياي واقعيت آن زمان است. تنها در يك شماره مجله تهران مصور، به نقل از گروه هاي خلق الساعه و نويسندگان ابن الوقت آن روزها، رفراندم را با تعابيري همچون رأي كوركورانه، توهين به ملت، غير دموكراتيك و يك كارصددر صد غربي(!) مورد حمله قرار داده بود. برخي اظهارنظرها هم واقعاً مضحك بود. نويسنده اي به نام هما ناطق گفته بود:«من با پرسيدن نظر افراد به هر شكلي كه باشد مخالفم»(!) واقعيت اين است كه توده هاي مردم به چنين سخناني بي اعتنا بودند. اما به هر حال آنچه در رسانه ها ديده وشنيده مي شد به گونه اي بود كه گويا تمام وسايل براي عدم انجام همه پرسي درباره خواسته اعلام شده مردم مهيا شده است. واعظ شهيد مرحوم فلسفي در روز 14 اسفندماه 57 در اجتماع حرم حضرت معصومه(س) گلايه كرده بود:«با كمال تاسف بايد بگويم كه نمي دانم دستگاه راديو تلويزيون چه بيماري دارد كه در طول مدت اين انقلاب هنوز بحث جمهوري اسلامي را نه در راديو براي مردم مطرح كرده و نه ميز گردي در تلويزيون گذاشته است.» شايد همين اعتراض ها بود كه سبب شد مجموعه­ی لائيك صدا و سيما به پخش مصاحبه معروف با شهيد مطهري درباره جمهوري اسلامي تن دهد. مبارزه با اسلاميت نظام دراين ايام با سمبل هايي مثل مخالفت با حجاب زنان همراه بود. در اين مبارزه از عناصر راست گراي ملي گرا تا چريكهاي چپ گرای فدايي خلق كه دراطلاعيه اي حجاب را «محبوس كردن زنان با بندهاي پوسيده ودرچارچوب افكار قرون وسطايي» ناميده بودند، شركت داشتند. سستي دولت موقت درهمراهي با اسلامخواهي امام نيز به نوبه خود مهيا كننده­ی فضا براي عناصر لائيك بود، طوري كه امام در بدو ورود به قم دركنار تاكيد بر حمايت از دولت بازرگان، همين دولت را «ضعيف النفس» خطاب كردند. در آن روزها بازرگان پيشنهاد كرده بود كه عنوان «جمهوري دموكراتيك اسلامي» بر نظام آينده نهاده شود. امام از اولين روز حضور در قم تا زمان انجام همه پرسي بارها برخواسته ملت يعني جمهوري اسلامي نه يك كلمه كم ونه يك كلمه زياد تاكيد كردند. شايد كمتر كسي از عامه مردم در روز هاي ورود امام به قم اطلاع داشت كه مخاطب اين كلام امام نخست وزير دولت موقت مورد حمايت رهبر و مردم است:«آنها كه مي خواهند كلمه دموكراتيك را بر اين عبارت(جمهوري اسلامي) اضافه كنند، آنها غربزدگاني هستند كه نمي فهمند چه مي گويند.»

برخي از موضعگيري هاي امام در آن ايام، از بيمناكي او نسبت به رويه هاي دولت موقت حكايت دارد، آنجا كه در روز 15 اسفند به صراحت از صورت طاغوتي وزارتخانه ها(بي حجابي، تجملات و ...) انتقاد كردند و گفتند:«اينها همه مسلمانند همه متعهدند.لكن ضعيف النفس اند... ضعيفيد آقا و تا ضعيفيد زير بار اقويا هستيد. آن وقتي كه نفس شما قوي شد واعتنا نكرديد به اين زخارف آن وقت است كه از شما حساب مي برند.» امام در اين سخنراني همچنين روش قدم به قدم دولت بازرگان را يادآور همان روش قدم به قدم در دوران نهضت دانستند.

در 14 اسفندماه جريان هاي راست گرا، چپ گرا والتقاطي با اجتماع مشتركي در كنار مزار مصدق و ايجاد وجاهت از طريق كشاندن مرحوم آيت الله طالقاني به آن اجتماع سعي كردند جبهه­ی جديدي را در مقابل امام بگشايند. از رجوي كه هواداران گروه خود را براي اولين بار پس از پيروزي انقلاب به يك اجتماع بزرگ دعوت مي كرد تا هدايت هاي متين دفتري كه اجتماع را وسيله اي براي اعلام موجوديت جبهه دموكراتيك ملي قرار داد، اين هدف مشترك را در كنار جبهه ملي، كمونيست هاي افراطي و... تعقيب مي كردند. متين دفتري عضو محوري كانون وكلا و از رابطان سفارت آمريكا در جريان رفرم كارتر درماه هاي آخر سلطنت پهلوي بود. او اكنون با تشكيل يك جبهه سياسي از چپ هاي ماركسيست تا راست هاي جبهه ملي مي خواست به عنوان يك محورسياسي مطرح شود. متين دفتري درتاريخ 29 اسفند 57 براي مخالفت رسمي با اسلاميت نظام آينده، اعلام يك اجتماع درميدان آزادي كرد. او با ژست انتقاد از دولت بازرگان وارد صحنه شده بود. اما آنچه از سوي او و بازرگان تعقيب مي شد نفي جمهوري اسلامي خالص مورد نظر امام بود. چنان كه امام هم اين اشتراك راي را به درستي تشخيص داده بودند. امام با هشدار درباره قصد عمال«نفتخوارهاي مفتخوار» براي انجام «تظاهرات ضد ديني» خطاب به مردم تاكيد كردند:«آنها مي خواهند يا «جمهوري» را دراينجا ايجاد كنند كه اسلام نباشد. يا جمهوي دموكراتيك كه باز اسلام در كار نباشد، يا جمهوري دمكراتيكي اسلامي را كه باز رنگ غربي به آن بدهند. شما بايد بيدار باشيد و جز جمهوري اسلامي به هيچ چيز راي ندهيد.» حفظ چنين دولتي درعين حفظ انقلاب از آفات دولت غير انقلابي، كار را براي امام بسيار دشوار ساخته بود.

در اين ميان آرايش جريان هاي سياسي مخالف به رغم برخورداري از رسانه هاي متعدد درمواجهه با يك عتاب امام به هم مي ريخت. در آخرين روزهاي قبل از رفراندوم گروه هايي مثل منافقين، جبهه ملي، حزب توده و حزب خلق مسلمان براي اين كه از چشم مردم نيفتند، چاره اي جز دعوت مردم به دادن راي «آري» به جمهوري اسلامي نيافتند و تنها «چريكهاي فدايي خلق» و گروههاي ديگر تجزيه طلب در كنار متين دفتري و جبهه­ی پرسر و صدايش رفراندوم را تحريم كردند. روز 12 فروردين محك جديدي براي ميزان مقبوليت مخالفان نظام بود. گرچه هوشمندي مقطعي برخي از آنها در آخرين روزها مانع از رسوايي شان در رفرنداومي شد كه 2 / 98 درصد مردم در آن به جمهوري اسلامي راي مثبت دادند. اما حتي اين پيام آشكار ملت نيز نتوانست جريان هاي سياسي مخالف را بر سر عقل بياورد و از مهلكه نجات دهد.