فتنه از كجا آغاز می شود (2) ؟
البته از سه ترور فقط یك ترور موفق بود و آن ترور علی (ع) بود.
آگاهی از تاریخ و معرفت اسلامی، آشنایی با قرآن، سنت و عقل لازم است. بعد از رحلت پیامبر(ص) مسائلی راه افتاد كه بهترین تعبیر از آن تعبیر به فتنه و شبهه است.
هیچ یك از درگیریهای زمان علی(ع) دعوای اسلام و كفر نبود
دهه سوم بعد از رحلت پیامبر(ص) بعنوان رهبر اصلی نهضت و بنیانگذار اسلام، درگیریهایی كه در زمان علی(ع) پیش میآید هیچ كدام دعوای بین اسلام و كفر نیست. تقریبا لشكر كشیها و نبردهای جهاد، اسلام و كفر بود كه در زمان سه خلفای قبل در جهان اسلام مدام گسترش مییافت البته در این زمان، ایران و بخش مهمی از رم فتح شده بود. در زمان علی(ع) فتوحات خارجی و جنگ اسلام و كفر تقریباً وجود ندارد و خیلی كم رنگ شده است؛ در زمان علی(ع) 3 درگیری وجود دارد آن هم بین مسلمانان؛ در هر 3 درگیری (جمل، صفین و نهروان) هر دو طرف جنگ مسلمان هستند. یعنی خویشان، اصحاب و بستگان پیامبرند و افرادی هستند كه سابقه سربازی برای اسلام داشتند، سابقه داران جهاد و مبارزه انقلابی بودند، افرادی كه برای اسلام شمشیر زده بودند و بارها تا مرز شهادت پیش رفته بودند. لذا درگیریها سیاسی بود كه بعد نظامی شد و به این شكل 3 جنگ در یك دوره حدود 5 ساله بر علی(ع) تحمیل شد.
جنگهای زمان حضرت علی(ع) همگی مصداق فتنه بود
هر 3 دعواهای جناحی بود و اصلاً دعوای حق و باطل نبود لذا از آن تعبیر به فتنه میشود؛ فتنه یعنی مسئلهای كه نه فقط عوام بلكه گاهی خواص نیز در آن اشتباه میافتند.
امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه چند بار خطاب به مسلمانان فرمود كه حق را با آدمها نسنجید، ملاكتان انسانها نباشد چرا كه انسانها تغییر میكنند. همه در معرض فسادیم، هیچ كس خائن و فاسد به دنیا نیامده است، همه ما كم كم فاسد یا خائن میشویم. فردی كه علی(ع) را ترور كرد كافر نبود جزء سربازان علی بود، مجاهدی رزمنده بود كه سابقه فعالیت در جبهه داشت. شمر كه سر حسین(ع) را برید مجاهد بود، رزمندهای بود كه 35 سال قبل جزو افسران حضرت امیر(ع) بود اما دو دهه بعد در كربلا سر امام حسین (ع) را میبرد و شد جزو افسران یزید. همه ما در خطریم، هیچ كس نباید به سابقه خود تكیه و اعتماد كند؛ باید بدانیم كه تا مرجع تقلید شویم در خطریم، ما مرجع تقلیدی داشتیم كه میخواست علیه امام خمینی (ره) كودتا كند، مرجع تقلیدی كه هم مقلد داشت و هم رساله.
فتنه بروز عملی شبهه است
حضرت امیر (ع) میفرماید: شیطان با هیچ كس شوخی ندارد و سراغ همه میرود و از هیچ كس نمیگذرد، سراغ قویترین رزمندگان، مجاهدان و شهادتطلبان تاریخ رفته و آنها را فاسد كرده است. سر كینه، رقابت، جاه طلبی، ریاست طلبی و قدرت طلبی، ثروت طلبی و شهوت طلبی و به همین خاطر همه ما تا لحظه آخر در خطریم و باید دانست كه فتنه بروز عملی شبهه است.
در آیات 2 و 3 سوره عنكبوت آمده است كه آیا مردم فكر كردند كه رها میشوند و هیچ آزمونی در كار نیست، باید گفت كه یكی یكی شما را به صلابه آزمایش میكشیم و نمیگذاریم كسی بگوید كه ما مؤمنیم.
خداوند صریح میفرماید: آیا مردم گمان كردهاند كه همینطور رها میشوند و همین كه بگویند ما ایمان آوردیم مورد آزمایش قرار نمیگیرند؟ باید امتحان پس دهید و باید معلوم شود كه به چه دل بستید؟ آیا منافع، جاه طلبی، قدرت و ثروت را زیر پا میگذارید یا خیر؟ باید مشخص شود كه خدای تو كیست، خدای تو چیست، باید معلوم شود كه حقیقتاً خدا پرست هستی یا نه. نام هر كسی را كه در تاریخ میخوانید در آزمون قرار دادهایم، بر سر انتخاب قرار دادیم كه بین دین و دنیا انتخاب كند، خداوند میفرماید نمیگذاریم هیچ كدامتان از دنیا بروید مگر اینكه بین دین و دنیا انتخاب كنید.
باید معلوم شود كه چه كسانی صادق و چه كسانی كاذب هستند. به ظاهر شما ما بازی نمیخوریم بلكه همه شما باید آزمون پس دهید تا معلوم شود چه كسانی صادقاند و چه كسانی كاذب.
بعد از پیامبر، جنگ بین اسلام درست و اسلام قلابی بود امیرالمؤمنین (ع) میفرماید زمانی كه این آیات بر پیامبر(ص) نازل شد من خدمت ایشان بودم و از ایشان پرسیدم و ایشان آیه را خواند و فهمیدیم عمده فتنههایی كه در این آیات نام برده شده، فتنههایی است كه بعد از پیامبر(ص) اتفاق خواهد افتاد كه حق و باطل مخلوط شده است چرا كه زمان پیامبر(ص) جنگ اسلام صریح و كفر صریح بود اما بعد از پیامبر، جنگ بین اسلام درست و اسلام قلابی بود ولی هر دو اسلام بودند و هر دو طرف میگفتند ما حامی پیامبریم، اصحاب پیامبریم، مجاهد راه قرآنیم. بنابراین دعوا خیلی پیچیده شد و تشخیص حق از باطل سخت شد. البته برای برخی افراد سخت شد و الا اگر كسی دقت میكرد و مبانی را میشناخت باز هم آسان بود.
حضرت امیر(ع) میفرماید از پیامبر (ص) پرسیدم این چه فتنهای است، رسول خدا فرمود: علی پس از من این امت به فتنه خواهند افتاد و دچار انواع امواج آزمون خواهند شد.
پیامبر(ص) به علی(ع) بشارت داد كه تو شهید خواهی شد اما نه در این جنگ بلكه در زمانی كه مردم دچار فتنه شدهاند و با ایمان خود بر خداوند منت میگذارند و بر اساس شبهات عمل میكند و موضع میگیرند و وارد عمل میشوند.
امیرالمؤمنین(ع) در ادامه میفرماید: از پیامبر(ص) پرسیدم یعنی از دین برگشتگی؟ یعنی همه كافر میشوند؟ پیامبر(ص) فرمود: نه؛ بلكه فریفتگی؛ این افراد بازی میخوردند البته خود آنها نیز دلشان میخواهد كه بازی بخورند.
مخلوط شدن دوست و دشمن از عوارض چهارگانه فتنه است
طی این 30 سال انقلاب در موارد متعددی برای كشورمان فتنههایی پیش آمد كه خود مردم و نیروهای انقلاب گاهی با یكدیگر درگیر شدند و نفهمیدند كه حق و باطل چیست.
حضر امیرالمؤمنین(ع) در حكمت 3 میفرماید: نگویید خدایا پناه بر تو از فتنه چون همه شما بیاستثنا دچار فتنه خواهید شد چراكه باید امتحان پس دهید و باید مشخص شود كه شما صادقید یا كاذب.
حضرت امیرالمؤمنین(ع) در خطبه دوم نهج البلاغه در خصوص فتنه بحث میكنند و میفرمایند: فتنه چون شتری مست مردم را پی در پی پایمان میكرد و ناخن در ایمان آنها میزد. فتنه مسئلهای است كه به ایمان افراد ناخنك میزند و بعد امیرالمؤمنین(ع) فرمود: فتنه كه میآید چند چیز نیز به دنبال آن میآید:
اول: تردید یعنی اینكه همه به شك میافتند.
دوم: اختلاف
سوم: بیثباتی و تزلزل در ایمان
چهارم: گم كردن دوست و دشمن و مخلوط شدن دوست و دشمن؛
حضرت امیر(ع) فرمودند كه اینها از عوامل فتنه است.
شروع فتنه از هوای نفس و بدعت نظری در مفاهیم است
امام علی(ع) در خطبه 50 نهجالبلاغه در خصوص اینكه فتنه چگونه شروع میشود صحبت میكنند و میفرمایند كه شروع فتنه از دو جاست:
یك بعد نفسانی دارد یعنی خودخواهی؛ افرادی پیدا میشوند كه خود محورند، دیكتاتورند، منفعت طلبند و فقط دنبال قدرت و پیروزی خودشان هستند.
دوم اینكه شروع فتنه از بدعت نظری در مفاهیم است؛ یعنی تغییر دادن اصول یا تحریف آن.
حضرت امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 50 این دو عامل را نقطه شروع فتنه میداند.
سپس گروهی از گروه دیگری كمك میخواهند؛ یعنی یك عده انحرافات فكری را تئوریزه میكنند و عدهای هم برای نفسانیت آنها هیزم میریزند و آنها هم با نفسانیت خود روی مفاهیم تئوریك آنها نفت میریزند.
خداوند در زمان فتنه اهل حق را رها نمیكند
امام علی(ع) در خطبه 50 نهجالبلاغه در خصوص اینكه فتنه چگونه شروع میشود صحبت میكند و میفرماید كه شروع فتنه از دو جاست:
یك بعد نفسانی دارد یعنی خودخواهی و دوم اینكه شروع فتنه از بدعت نظری در مفاهیم است.
یك عده در اصول و مفاهیم بدعت میگذارند، آن را تحریف میكنند و عدهای هم برای قدرت طلبی و دنیاخواهی پیش میآیند؛ امام علی(ع) فرمود فردی او را یاری میكند، فردی در مفاهیم بدعت میگذارد. ایشان می فرماید كه اگر باطل با حق در نیامیزد و مخلوط نشود حقطلبان به راحتی آن را تشخیص میدهند و كار باطل پیش نمیرود ولی در فتنه، فتنهگران اندكی از حق و باطل را میگیرند و آن را مخلوط میكنند؛ یعنی زمانی كه سخنرانی یا منبر آنها را گوش میكنید و یا مقاله و كتاب آنها را میخوانید متوجه میشوید كه مباحث درستی در آن وجود دارد ولی در واقع مقداری از حق و مقداری از باطل با هم مخلوط و ارائه شده است؛ یعنی این مطالب باطل صریح نیست.
حضرت امیر(ع) میفرمایند: اینجاست كه بازار شیطان گرم میشود و در جامعه یارگیری میكند. با این حال اینجا هم اگر كسی اهل حق باشد و تقوا حق داشته باشد، حضرت امیر میفرمایند كه خداوند رهایش نمیكند.
در زمان فراگیری شبهه اگر حق و باطل را تشخیص نمیدهید بر جای خویش بمانید تا حجت پیدا كنید
امام علی (ع) در خطبه 151 نهجالبلاغه میفرمایند: مردم شما هدفگیری شدید و مورد آماج بلا و امتحان هستید، بیدار شوید و از مستی وفور نعمت و از سختی عقوبت بترسید؛ آنگاه كه غبار شبهه برانگیزد برجای خویش بمانید، حرفی نزنید و اقدامی نكنید و اگر نمیتوانید حق و باطل را تشخیص دهید بر اساس تعصب و احساسات موضع نگیرید. فرمودند وقتی نمیدانید حق و باطل چیست اگر تقوای حقطلبی دارید، آرام باشید. زمانی كه متوجه نمیشوید و حجت عقلی و شرعی ندارید و بخواهید بر اساس احتمال، حدس، گمان، تبلیغات و تلقینات موضع بگیرید بیدار باشید و آنگاه كه غبار شبهه برمیخیزد، بر جای خویش بمانید تا حجت پیدا كنید. فرمودند وقتی فتنهها پیدا شود و راه كج پیش پای هر یك از شما بگذارد و آسیابش بچرخد، فتنه آغازش چون ابتدای جوانی، دلربا، فریبنده و جذاب است اما وقتی پایان یابد آثارش شوم و زشت است؛ چون نشانههای ضربت سنگ.
حضرت امیر(ع) فرمودند: فتنه وقتی میآید در ابتدای آن نمیفهمید كه فتنه است چرا كه همه چیز مرتب، قشنگ، درست و تئوریزه شده است. فرمودند كه اینجا جای صبر و دقت است. آغاز فتنه از افرادی است كه بر سر قدرت، ثروت و ریاست مسابقه میگذارند و چون سگان این مردار را از دندان یكدیگر میربایند و یكدیگر را میجوند و پس از مدتی پیروان از رهبران اعلام بیزاری و برائت میكنند و رهبرانشان از پیروانشان گلایه میكنند. هر یك تقصیر را برعهده دیگری میگذارد و چون دشمنان از یكدیگر جدا میشوند، هیچ یك مسئولیت آنچه كردند و مسئولیت فتنه را برعهده نمیگیرند و یكدیگر را با لعنت دیدار میكنند.
حضرت امیر به مردم سفارش میكند مبادا امام حاكم خود را در این فتنهها تنها بگذارید
حضرت امیر(ع) میفرمایند: وقتی شبهه برمیخیزد بر جای خویش بمانید، آنگاه كه شبهه گرد و غبار میكند، فتنه از رهگذرهای پنهان و غیر آشكار در میآید، پس آنگاه به رسوایی و زشتی میگراید.
امام علی(ع) در خطبه 93 نهجالبلاغه میفرماید: فتنه زمانی كه میآید از روبرو شناخته نمیشود، وقتی كه تمام میشود از پشت سر شناخته میشود یا در جای دیگری میفرماید ای مردم امام حاكم خود را در این فتنههای تنها مگذارید تا بعدها خود را سرزنش كنید. خود را در آتش فتنهای كه پیشاپیش آن رفتهاید بیاندیشه در میآورید همانا من برای شما چراغم در تاریكی، هر كس در تاریكی است و حق را از باطل نمیشناسد به این چراغ بنگرد، به من بنگرد و راه را بیابد.